2023
Po dziesięciu latach wracamy do zawieszonej rozmowy o architekturze oraz jakości naszego życia publicznego, która jest przedmiotem debat politycznych, analiz i krytyki mediów, a także obiektem naszej niechęci. Czy architektura nie odzwierciedla jednak tej jakości?
W życiu zarówno publicznym, jak i zawodowym o jakości decyduje obecność etosu. A jakie jest nasze przekonanie o jego istnieniu w architekturze?
Czy architekci kierują się uczciwością zawodową, podtrzymują i rozwijają swoją wiedzę o sztuce i architekturze, szanując całość jej dorobku? Czy trzymają się bezstronnych kryteriów zawodowych, przedkładając je ponad wszelkie inne motywy działań?
Ta ogólna zasada Kodeksu etyki zawodowej architektów jest wskazówką przyzwoitego i dobrego postępowania. Czy my, architekci (również ja, choć nieaktywny zawodowo), umiemy ze sobą współpracować? Czy potrafimy poddać się krytyce, czy też wszelkie oceny płynące ze świata zewnętrznego traktujemy jako zagrożenie dla naszej pewności i doskonałości zawodowej lub osobistej?
Warto o tym pamiętać, szczególnie teraz, kiedy jesteśmy świadkami zmian, kiedy pojawiają się wciąż nowe zagrożenia i wyzwania. Klimat, demografia, gospodarka, wojna za naszą granicą odbierają nam pewność i alienują – zarówno w wymiarze zawodowym, jak i w całości naszego życia publicznego.
Utraconą stabilność odnajdziemy w kulturze, również tej architektonicznej, którą tworzymy zgodnie z ustawą o samorządzie zawodowym, a także poprzez dialog i rozmowę. Budowanie kultury wymaga też gotowości do doskonalenia naszej wiedzy w zakresie nie tylko spraw technicznych, lecz także – jak mówi kodeks etyki – sztuki i architektury. A my zbyt często stajemy się niewolnikami technologii, rynku, otoczenia i instytucji.
Nie szukajmy więc usprawiedliwienia czy wyjaśnienia naszej niemożności odnoszącej się do braków i niedoskonałości prawa. Bo jego zadaniem nie jest zastępowanie etyki, a więc etosu zawodu i własnej odpowiedzialności. Z kolei etos to fundament profesji architekta, wskazany przez Witruwiusza już 2000 lat temu, zbudowany z użyteczności, trwałości oraz piękna. Tak powinny wyglądać zasady zawsze wyznaczające kierunek naszego funkcjonowania w zawodzie i wskazujące sposób postępowania w życiu publicznym.
Pozostałe wątki rozmowy sprzed lat i przytoczone w niej wyzwania w dalszym ciągu niestety pozostają aktualne.
Olgierd Dziekoński
architekt IARP, wiceprezes KRIA RP I i II kadencji, w latach 1990–1994 i 1999–2000 wiceprezydent Warszawy, w latach 2000–2001 podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, w latach 2007–2010 podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury, w latach 2010–2015 sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP
