O użyteczności narzędzi BIM decyduje to, czy jednocześnie występują w nich określone cechy. Może okazać się bowiem, że brak jednej z nich będzie miał decydujący wpływ na funkcjonalność narzędzia w danym procesie projektowym.
Building Information Modeling, czyli modelowanie informacji o budynku, to proces polegający na zbieraniu danych na temat obiektu, a następnie na zarządzaniu nimi. Idea BIM zakłada m.in. projektowanie za pomocą narzędzi, które umożliwiają wymianę informacji o powstającym budynku pomiędzy poszczególnymi branżami oraz odzwierciedlenie go w formie cyfrowej (tzw. cyfrowego bliźniaka). BIM pomaga zachować porządek podczas pracy projektowej, pozwala również aktualizować i analizować zmiany na etapie zarówno projektowania, jak i wykonawstwa obiektów budowlanych. W praktyce oznacza skuteczne i inteligentne wykorzystanie informacji (danych) w celu zoptymalizowania procesu inwestycyjnego.
Aby modelowanie BIM było efektywne i przyjazne użytkownikom, narzędzie musi spełniać wiele kryteriów.
Cechy pożądane:
Cechy niepożądane:
Weryfikacja walorów użytkowych narzędzi BIM odbywa się w trakcie korzystania z nich. Dopóki się ich nie wypróbuje, nie wiadomo, jakie możliwości mogą zaoferować. Istotne jest, by podczas pracy było zagwarantowane wsparcie od dostawcy.
Narzędzia BIM mogą mieć różne formy i być przygotowywane samodzielnie przez pracownie albo dostarczane z zewnątrz, np. przez firmy produkujące materiały i systemy budowlane. Decyzję o drodze pozyskania narzędzi determinują zazwyczaj procedury obowiązujące w danej pracowni.
Pełna dowolność w wyborze, będąca wynikiem braku wytycznych w biurze projektowym, nie jest dobrym rozwiązaniem.
Biura projektowe, których działalność opiera się na pracy w zespołach z BIM managerami, zazwyczaj pilnują „czystości” swojego środowiska projektowego i nie dopuszczają użycia narzędzi BIM pochodzących z zewnątrz. Wszystkim zajmują się we własnym zakresie, a algorytmy są w tych pracowniach tworzone od podstaw. Dzięki temu zapewniają sobie nie tylko porządek, ale również wiedzę na temat pochodzenia danych i działania poszczególnych komponentów narzędzia oraz tego, w jaki sposób je dostosowywać do bieżących potrzeb i rozwijać. Takie działanie pozwala panować nad środowiskiem pracy, a także stwarza możliwość wykorzystania kreatywności i doświadczenia zespołu projektowego. W przedstawionym modelu bardzo ważna jest rola BIM managera, który m.in. dba o utrzymanie porządku, jak również zarządza środowiskiem projektowym.
Przy samodzielnym tworzeniu narzędzi i rozwiązań istotne może okazać się korzystanie z wkładu merytorycznego, jakiego dostarczają informacje pochodzące z zewnątrz. Wówczas zalecane są konsultacje, np. z product managerami firm produkujących materiały i dostarczających rozwiązania budowlane.
Jeśli wskażą oni najważniejsze, potrzebne do projektowania właściwości użytkowe swoich produktów, na tej podstawie będzie można opracować bazę informacji o rozwiązaniach wprowadzonych przez BIM managera.
Wielu producentów materiałów i wyrobów budowlanych przygotowuje narzędzia w postaci plug-inów, czyli nakładek do głównych i nadrzędnych programów. Zawierają one dużą liczbę danych, które mogą zostać zaimplementowane do funkcjonującego środowiska projektowego. Narzędzia te mają zazwyczaj dodatkowy interfejs, stworzony przez deweloperów specjalnie na potrzeby danej wtyczki. Plug-iny powinny być łatwe w instalacji oraz intuicyjne w użytkowaniu. Ich cechą charakterystyczną jest to, że mają nakreślone schemat wprowadzania danych oraz sposób działania, co bywa swego rodzaju ograniczeniem. W nakładkach mogą zostać także zagnieżdżone dodatkowe funkcje, np. w postaci kalkulatorów, podpowiedzi rozwiązań – elementów stanowiących integralną część tych podprogramów. Plug-iny są przygotowywane na podstawie doświadczenia producentów i ich wizji pracy projektowej, co nie do końca może odpowiadać stosowanej przez architektów metodologii projektowania. Modyfikowanie tych zagnieżdżonych rozwiązań jest praktycznie niemożliwe.
Biblioteki to kolejna forma narzędzi BIM. Choć powstają na podstawie danych producentów materiałów i rozwiązań, różnią się od plug-inów, ponieważ są przygotowywane w rodzimym środowisku programów „nadrzędnych”. Działanie tych narzędzi jest zależne od możliwości środowiska, z myślą o którym zostały przygotowane. Biblioteki można modyfikować, wprowadzając własne, zupełnie nowe dane albo modyfikując te już wprowadzone. Implementowanie odbywa się na dwa sposoby: poprzez kopiowanie poszczególnych elementów z bibliotek lub wczytywanie biblioteki za pośrednictwem menedżera bibliotek (plik .lcf).
Obiekty są to pojedyncze elementy lub ich zespoły, w których znajdują się zagnieżdżone informacje. Mogą zostać wykorzystane, jeśli występują jako obiekty w rzeczywistości lub jeśli rozdzielenie struktury budynku na obiekty jest uzasadnione. Przykładowo, muru składającego się z drobnowymiarowych elementów murowych nie ma potrzeby dzielić na pojedyncze bloczki – istotne informacje dotyczą bowiem jego parametrów globalnych, a nie poszczególnych części. Nieuzasadnione wydaje się też graficzne przedstawianie muru z podziałem na takie drobnowymiarowe elementy – tego rodzaju informacja nie ma znaczenia, a wręcz może wprowadzać w błąd. Jednak gdyby mur był wykonany z elementów prefabrykowanych, graficzna prezentacja każdego z nich byłaby ważna. Stanowiłaby bowiem informację potrzebną do produkcji tych prefabrykatów, a także do związanej z nimi logistyki (np. wyboru metody i przyjęcia kolejności ich montażu czy transportu).
Pod hasłem „BIM” pojawia się na rynku wiele narzędzi. Na branżowych stronach internetowych codziennie są widoczne nowe produkty. Nasuwa się więc pytanie: ile z nich zostało zweryfikowanych po względem jakości przygotowania, zasadności stosowania i innych walorów użytkowych? Odpowiedzi na to pytanie mogą udzielić tylko użytkownicy. Ani właściciele portali udostępniających takie obiekty i narzędzia, ani sami producenci, na których zlecenie te narzędzia przygotowano, nie sprawdzają ich funkcjonalności. Dużą rolę do odegrania mają więc projektanci – oni mogą ocenić, czy dane narzędzie w konkretnym zastosowaniu jest użyteczne i podnosi efektywność pracy, czy nie.
Przydatność narzędzia można ocenić, odpowiadając na następujące kwestie:
Wymienione punkty to kryteria podstawowe. Każdy użytkownik ma możliwość dodawania własnych wymogów, istotnych z jego punktu widzenia. Powyższą listę można uzupełnić o kryteria, które ułatwiają komunikację producenta z użytkownikiem (projektantem), czyli:
Wszystkie te elementy składają się na szeroko rozumianą użyteczność obiektów/bibliotek/plug-inów i decydują o tym, czy będą one stosowane przez projektantów.
O przydatności narzędzi BIM powinni wypowiadać się głównie ich użytkownicy. To właśnie oni są w stanie ocenić wykorzystywane funkcjonalności oraz wymienić oczekiwania względem nich. Nie zmienia to jednak faktu, że projektanci nie muszą, lub wręcz nie mogą, znać wszystkich możliwości stosowanych narzędzi. Dlatego dużo do powiedzenia mają też deweloperzy (pomysłodawcy oraz wykonawcy), którzy powinni znać zarówno proces projektowania narzędzi, jak i potrzeby przyszłych użytkowników. Rozwój BIM jest bardzo dynamiczny, a w jego obszarze wciąż pojawiają się nowe możliwości. Do procesu budowlanego wkracza szeroko pojęta cyfryzacja, rozwija się sztuczna inteligencja i narzędzia BIM będą musiały się do tych zmian dostosowywać. Należy więc skupić się nie tylko na tym, co jest potrzebne tu i teraz, ale również z zaciekawieniem patrzeć w przyszłość. ■
TOMASZ RYBARCZYK
architect IARP, mgr inż. budownictwa, product manager w firmie Solbet, rzeczoznawca budowlany, uprawniony do projektowania bez ograniczeń w specjalności architektonicznej oraz do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń w specjalności konstrukcyjno-budowlanej; praktyk w projektowaniu i na budowie
PAWEŁ PRZYBYŁOWICZ
dr inż. arch.; wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej; współzałożyciel i zastępca kierownika międzywydziałowych studiów podyplomowych „Interdyscyplinarny BIM” na Politechnice Warszawskiej; autor wielu publikacji i wystąpień na temat BIM i komputerowego wspomagania projektowania; ekspert w zakresie wdrożeń i szkoleń technologii BIM; współwłaściciel i członek zarządu centrum szkoleniowego BIM Base Sp. z o.o., związanego z firmą WSC Witold Szymanik i S-ka Sp. z o.o.
